အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိေသာ နယ္နိမိတ္ စည္းရိုးကာရံျခင္း

■ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိေသာ နယ္နိမိတ္ စည္းရိုးကာရံျခင္း ■
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄
▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲


ကမၻာေပၚတြင္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ နယ္နိမိတ္အပိုင္းအျခားမ်ားကို သတ္မွတ္ၿပီး မိမိႏိုင္ငံ၏ လုံၿခဳံေရး အပါအဝင္ ႏိုင္ငံ၏မူဝါဒမ်ား၊ ကူးလူးဆက္ဆံမႈမ်ားႏွင့္ ရိုးရာဓေလ့ထုံးစံ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား အစရွိ သည္ တို႕ကို ကာကြယ္ ထိန္းသိမ္း လ်က္ရွိၾကသည္။

ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံ ထိစပ္ေနေသာ နယ္နိမိတ္မ်ားတြင္ အခ်ဳပ္ အျခာ အာဏာလြတ္ကင္းမႈ၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈအားနည္းျခင္းမ်ားႏွင့္ ဒုစရိုက္မႈ မ်ား ေပါမ်ား တတ္သည္ကို ေခတ္အဆက္ဆက္ ေလ့လာေတြ႕ ရွိႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ နယ္နိမိတ္ကို စည္းရုိးကာရံျခင္းမွာ စည္းရိုးမ်ားသည္ အဆိုပါ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ေျဖရွင္းလိုၾက၍ ျဖစ္သည္။

အေရးႀကီးေသာ လုပ္ငန္းစဥ္
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

နယ္နိမိတ္ခ်င္း ထိစပ္ေနၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ဘာသာေရး၊ စစ္ေရး၊ နယ္နိမိတ္ပိုင္ဆိုင္မႈျပႆနာ အစရွိသည့္ အေရးေပါင္းမ်ားစြာ ပတ္သက္ ဆက္ႏြယ္မႈ ရွိေနသျဖင့္ နယ္နိမိတ္ စည္းရိုး သတ္မွတ္မႈသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ အေရးႀကီးဆုံးေသာ လုပ္ငန္း စဥ္ျဖစ္ေၾကာင္း ကမၻာ့ ႏိုင္ငံအမ်ားစုက လက္ခံယုံၾကည္ထားၾကသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ မိမိႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္အပိုင္းအျခားမ်ားကို လုံၿခဳံစိတ္ခ်မႈ ရွိေစေရးအတြက္ နယ္ နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးမ်ားခတ္ျခင္း ႏိုင္ငံသူ/ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ စိတ္ခံစားမႈကို လုံၿခဳံမႈေပးႏိုင္ ရန္ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားစြာရွိသည္။ ထိုသို႔ ႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္ကို စည္းရိုးမ်ား ကာရံျခင္းေၾကာင့္ ကုန္က် ရသည့္စရိတ္ တန္ဘိုးမ်ားထက္ မိမိႏိုင္ငံသားမ်ား၏ လုံၿခဳံေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံ၏ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာအေပၚ ယုံၾကည္မႈကို ဦးစားေပးၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားစြာ ရွိေနေၾကာင္း ေလ့လာ ေတြ႕ရွိ ရသည္။

ႏိုင္ငံေပါင္း ၇၂ ႏိုင္ငံ
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

ကမၻာေပၚတြင္ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္မ်ားကို ၿခံစည္းရိုးမ်ားကာရံၿပီး မိမိတို႔ ႏိုင္ငံမ်ား၏ လုံၿခဳံေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေရး ကိစၥမ်ား ကို ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ေနၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားစြာ ရွိသည္။ ယင္းသို႔ မိမိႏိုင္ငံ၏ အက်ဳိးစီးပြားကို ေရွ႕ရႈၿပီး ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုး ကာရံ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွာ အာရွတိုက္တြင္ (၂၃) ႏိုင္ငံ၊ အာဖရိကတိုက္တြင္ (၁၃)ႏိုင္ငံ၊ ဥေရာပတိုက္တြင္ (၁၇)ႏိုင္ငံ၊ ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္ (၁၂)ႏိုင္ငံႏွင့္ ေျမာက္ အေမရိကတိုက္တြင္ (၇) ႏိုင္ငံ စုစုေပါင္း (၇၂) ႏိုင္ငံရွိေၾကာင္းကို  The Economist မဂၢဇင္းႀကီးက ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ (၇)ရက္ေန႔တြင္ စုစည္းေဖာ္ျပခဲ့သည္။

အဆိုပါ သတင္းအခ်က္အလက္အဖြဲ႕၏ ေဖာ္ျပမႈတြင္ ကမၻာေပၚရွိ နယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးမ်ား ကာရံၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စတင္ အေျခတည္ ျဖစ္ေပၚသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားကို လည္း ေဖာ္ျပ ထားသည္။ ထုိသို႔ စတင္အေျခ တည္ျဖစ္ေပၚေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွာ စုစုေပါင္း (၃၄)ႏိုင္ငံအထိ ရွိသည္။

နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရုိး အမ်ားဆုံးကာရံေသာႏိုင္ငံ
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

ကမၻာေပၚတြင္ နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုးအမ်ားဆုံး ကာရံေနေသာ ႏိုင္ငံမွာ ဘရာဇီးလ္ႏိုင္ငံျဖစ္ ပါသည္။ ဘရာဇီးလ္ ႏိုင္ငံသည္ ဘိုလီဗီးယား၊ ပါရာေဂြး၊ အာဂ်င္တီးနား၊ ကိုလံဘီယာ၊ ဖရန္႔ဂူရီယာနာ၊ ဂူယားနား၊ ပီရူး၊ Suriname၊ ဥရုေဂြး၊ ဗင္နီဇြဲလား အစရွိေသာ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၀)ႏိုင္ငံႏွင့္ နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုးကာရံမႈကို ၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဘိုလီဗီးယားႏွင့္ ပါရာေဂြး တို႔ႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ က်န္(၈)ႏိုင္ငံႏွင့္ ၿခံစည္းရိုး ကာရံမႈ ကို ေဆာင္ရြက္သြားမည္ဟု ထုတ္ျပန္ ေၾကညာထားသည္။ ဘရာဇီးလ္ႏိုင္ငံအေနျဖင့္ အဆိုပါ(၁၀)ႏိုင္ငံ ၿခံစည္းရိုးကာရံရျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းအရင္းမွာ တရားမဝင္ေရြ႕ေျပာင္း သြား လာမႈႏွင့္ တရားမဝင္ ကုန္သြယ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။

ၿခံစည္းရုိးကာရံၿပီးႏိုင္ငံမ်ား
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

ကမၻာေပၚတြင္ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုး ကာရံၿပီးျဖစ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ က်ဴးဘား (၁၉၆၄)၊ ေဘာ့စ္ဝါနာႏွင့္ ဇင္ဘာေဘြ (၂၀၀၈)၊ ေတာင္အာဖရိကႏွင့္ မိုဇမ္ဘစ္က်ဴ(၁၉၇၅)၊ ေမာ္ရိုကိုႏွင့္ အေနာက္ဆာဟာရ (၁၉၈၇)၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ ေမာ္ရိုကို (၁၉၆၂)၊ စပိန္ႏွင့္ ေမာ္ရိုကို (၂၀၀၅)၊ အီဂ်စ္ႏွင့္ ဂါဇာ ကမ္းေျမွာင္ေဒသ (၂၀၀၉)၊ ၿဗိတိန္ႏွင့္ ျပင္သစ္(၂၀၁၅)၊ ဆီြဒင္ႏွင့္ ဒိန္းမတ္(၂၀၁၅)၊ ဟန္ေဂရီႏွင့္ ဆားဗီးယား (၂၀၁၅)၊ ဘူလ္ေဂး ရီးယားႏွင့္ တူရကီ (၂၀၁၄)၊ ဂရိႏွင့္ တူရကီ (၂၀၁၂)၊ အီရန္ႏွင့္ ပါကစၥတန္ (၂၀၁၁)၊ အီရန္ႏွင့္ အီရတ္(၂၀၁၅)၊ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်ႏွင့္ ယီမင္ (၂၀၀၄)၊ ေဆာ္ဒီ အာေရဗ်ႏွင့္ အီရတ္(၂၀၁၄)၊ အိႏၵိယႏွင့္ ပါကစၥတန္ (၂၀၀၄)၊ တရုတ္ႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယား (၂၀၁၂)၊ ေျမာက္ကိုရီးယားႏွင့္ ေတာင္ကိုရီးယား (၁၉၇၉)၊ ထိုင္းႏွင့္ မေလးရွား (၂၀၁၃) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္မ်ားတြင္ ၿခံစည္းရိုးကာရံမည္ဟု ေၾကညာထားၿပီး လုပ္ငန္း စတင္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ျခင္း မရွိေသးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွာ မကၠဆီကိုႏွင့္ ဂြာတီမာလာ၊ ဘရာဇီးႏွင့္ အာဂ်င္တီးနား၊ ကိုလံဘီယာ၊ ဖရန္႔ဂူရီယာနာ၊ ဂူယားနား၊ ပီရူး၊ Suriname၊ ဥရုေဂြး၊ ဗင္နီဇြဲလား၊ နမီးဗီးယားႏွင့္ အန္ဂိုလာ၊ ကင္ညာႏွင့္ ဆိုမာလီယာ၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ လစ္ဗ်ား၊ အက္စတိုး နီးယားႏွင့္ ရုရွား၊ လတ္ဗီးယားႏွင့္ ရုရွား၊ ၾသစႀတီးယားႏွင့္ စလိုေဗးနီးယား၊ အီတလီ၊ ဟန္ေဂရီႏွင့္ ရိုေမးနီးယား၊ ခရိုေအးရွား၊ ယူကရိန္းႏွင့္ ရုရွား၊ အီရန္ႏွင့္ တူရကီ၊ ေဆာ္ဒီ အာေရဗ်ႏွင့္ ကာတာ၊ ပါကစၥတန္ႏွင့္ အာဖကန္ နစၥတန္၊ အိႏၵိယႏွင့္ ျမန္မာ၊ ဘူတန္၊ မေလးရွားႏွင့္ ဘရူႏိုင္း၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ထိုင္း စသည္ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

အိႏၵိယႏွင့္ ျမန္မာ နယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးကာရံမႈေဆာင္ရြက္မည္ဟု ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေၾကညာခဲ့ေၾကာင္း၊ ျမန္မာႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ နယ္ နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးကာရံျခင္းကိုမူ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တို႔တြင္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေသာ္လည္း ၿပီးစီးျခင္း မရွိေသးေၾကာင္း The Economist မဂၢဇင္းႀကီးက ေဖာ္ျပထားသည္။

ၿခံစည္းရိုးကာရံရသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုးမ်ားကာရံခဲ့ၾကေသာႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကာရံမႈေဆာင္ရြက္ေနဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္  မည္သည့္အေၾကာင္းအရင္းမ်ားေၾကာင့္ နယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးမ်ား ကာရံၾကသည္ ကို ေလ့လာၾကည့္ရာ အဓိကအေျခခံ အေၾကာင္းအရင္းမ်ားမွာ တရားမဝင္ ေရႊ႕ေျပာင္းသြား လာမႈႏွင့္ ကုန္သြယ္မႈ၊ မူးယစ္ေဆးဝါး ကိစၥမ်ား၊ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈႏွင့္ အျငင္းပြားမႈမ်ား၊ လုံၿခဳံေရး ပဋိပကၡကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ ေရာဂါကူးစက္မႈ ေလ်ာ့ခ်ေရးတို႔ အတြက္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။

ႏိုင္ငံမ်ား နယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုး ကာရံျခင္းမ်ားအျပင္ ေနာက္ဆက္တြဲ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားအျဖစ္ နယ္စပ္ၿခံစည္းရိုးမ်ားတြင္ လွ်ပ္စစ္မ်ားလႊတ္ထားျခင္း၊ ေစာင့္ၾကည့္ကင္မရာမ်ား တပ္ဆင္ထားျခင္း၊ အခ်က္ျပ ကိရိယာမ်ားတပ္ဆင္ထားျခင္း၊ ကင္းလွည့္ယာဥ္မ်ား၊ ရဟတ္ယာဥ္မ်ားျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ႏွင့္ တစ္ခါတစ္ရံ ေျမျမွဳပ္မိုင္းမ်ား ထားရွိျခင္းတို႔ ကို ေဆာင္ရြက္ေနၾကသည္ကို ၾကားသိရပါသည္။

အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုးမ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ထားသည့္စနစ္မွာ ၿပိဳင္ဘက္ကင္းၿပီး လုပ္ေဆာင္ သင့္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ကမၻာ့ႏိုင္ငံအမ်ားစုက လက္ခံယုံၾကည္ ထားၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္၊ ႏိုင္ငံျခားေရး မူဝါဒ၊ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးသေဘာထား အျမင္မ်ားအျပင္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ အျခားေသာ အေရးကိစၥမ်ား အေပၚတြင္လည္း နယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုးကာရံျခင္းက အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိေၾကာင္း နားလည္ လက္ခံထားၾကသည္။

နယ္နိမိတ္စည္းရိုးကာရံမႈမ်ားတြင္ မိမိ္ႏိုင္ငံ၏ အရပ္မ်က္ႏွာ အားလုံးကို ၿခံစည္းရိုး ခတ္ကာရံေသာ ႏိုင္ငံမွာ ကမၻာေပၚတြင္ အလြန္ရွားပါးလွသည္။ ၿခံစည္းရိုးခတ္ ရသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈႏွင့္ လုံၿခဳံေရးကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ေၾကာင့္ သာအဓိက ေဆာင္ရြက္ၾကျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ေလ့လာေတြ႕ရွိရပါသည္။ ႏိုင္ငံမ်ား အလိုက္ နယ္နိမိတ္ ၿခံစည္းရိုး ကာရံၾကျခင္းျဖင့္ မလိုလား အပ္ေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ မ်ားကိုလည္း ႀကိဳတင္ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ ထားၿပီးသားျဖစ္ေၾကာင္း လက္ခံနားလည္ ထားၾကသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ၿခံစည္းရိုး ကာရံထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အေတြ႕အႀကဳံမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ ႏိုင္ငံလုံၿခဳံေရးႏွင့္ အက်ဳိးစီးပြား ျဖစ္ထြန္းေရး တို႔ကို ေလ့လာ ေဆာင္ရြက္ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး သုံးသပ္လ်က္ ရွိေနၾကပါေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပလိုက္ပါသည္။
ျပန္​လည္​မွ်​ေဝျခင္​း
Kuantan Min Yar Zar